W kadencji 2018–2022 (2023) można wskazać liczne przypadki przenoszenia na samorząd terytorialny problemów generowanych przez politykę szczebla krajowego. Samorząd gminny, będący podmiotem usytuowanym najbliżej obywateli, ze względu na obsługę większości spraw, doświadcza skutków działań na poziomie regulacji systemowych, krajowych i jest obiektem konkretnych decyzji podejmowanych na szczeblu centralnym. Wśród licznych wyzwań, w ramach których samorząd terytorialny pełni funkcję stabilizującą w państwie, przejmując odpowiedzialność za rozwiązywanie problemów w sytuacjach nadzwyczajnych, uwagę warto zwrócić na działania dotyczące pomocy uchodźcom po wybuchu wojny rosyjsko-ukraińskiej. Decyzja polskiego rządu o otwarciu granic dla milionów uchodźców nie była poprzedzona odpowiednim przygotowaniem. Założenie niniejszej analizy opiera się na twierdzeniu, że bez oddolnej aktywizacji samorządu lokalnego i jego jednostek organizacyjnych oraz mieszkańców gmin, przyjęcie największej liczby uchodźców w powojennej historii Polski, mogło spowodować paraliż państwa i kryzys humanitarny. Pytanie główne dotyczy tego, czy można mówić o sukcesie rządu, czy jednak samorządu w omawianej kwestii.